ترس از فعال شدن روند مکانیسم ماشه و پایان کار
در حالی که ۲۶ اکتبر ۲۰۲۳ برابر با ۴ آبان ۱۴۰۲، زمان تحریم اقلام موشکی حکومت ایران ذیل توافق برجام به پایان می‌رسد، برخی از دیپلمات‌های قدیمی حکومت ایران نسبت به خطر فعال شدن روند مکانیسم ماشه و برگشت تحریمهای ۶ قطعنامه‌ی پیشین شورای امنیت علیه حکومت ایران هشدار می‌دهند.
شاید تلقی شود که ماه‌ها و هفته‌های اخیر، جاری و آتی، زمان‌های مهم و حاشیه‌سازی در پرونده هسته‌یی حکومت ایران نیست و فعلا، میز مذاکرات وین زیر لایه‌یی از غبار مدفون مانده است.
شواهد و فقدان کنش و واکنش بین حکومت ولایت فقیه و طرفین برجامی، همین را حکایت می‌کند.
اما این تمامی واقعیت ماجرا نیست. شاید در ماه‌های اخیر مذاکرات برجامی در بن‌بست بوده باشد و هاله‌یی از ابهام، بهترین توصیف برای وضعیت مذاکرات باشد، اما ماه‌های پیش رو، آبستن حوادث بسیاری برای پرونده هسته‌یی حکومت ایران خواهد بود؛ در این هیچ شکی نیست.
آبان پیش‌رو ،آبان کارساز!
آبان ماه سال جاری سررسید انقضای تحریمهای موشکی حکومت ایران ذیل توافق برجام است.
با توجه به این که یکی از مسائلی که در ورای برجام، محل مورد اختلاف آمریکا و تروئیکای اروپایی است، مسئله موشک‌های بالستیک حکومت ایران است، با توجه به روند مسکوت گذاشتن مذاکرات برجامی، این سوال پیش می‌آید که غرب یعنی آمریکا و اروپا چه سیاستی در مورد برنامه‌ی موشکی ایران که پیش از این، محل مورد اختلاف جدی بین طرفین بوده است، اتخاذ خواهند کرد؟
آیا آنان به همین روند مسکوت گذاشتن مذاکرات برجامی ادامه می‌دهند تا آبان از راه برسد و تحریمهای موشکی حکومت ایران ذیل برجام منقضی شود؟ در این صورت تکلیف اصرارها و نگرانی‌های چندین و چند ساله‌ی غرب، بر سر برنامه‌ی موشکی حکومت ولایت فقیه چه می‌شود؟
یا آمریکا و تروئیکای اروپایی پیش از انقضای تحریمهای موشکی حکومت ایران در آبان آتی، دست به اقدامی جدی زده و کار را برای حکومت ایران دشوارتر خواهند کرد؟
حرف قطعی را نمی‌توان در این زمینه از اکنون مطرح کرد، خاصه آن که این معادله تک مجهولی نیست و ابعاد مختلف و وجوه متناقضی دارد که هر طرف ذینفع در برجام، بنا به فراخور منافعش، می‌تواند تصمیمی متفاوت در این باره اتخاذ کند.
به عنوان نمونه در حالی که در ماه‌های اخیر مذاکرات برجامی کاملا مسکوت گذاشته شده است، اما موضوع دخالت‌های حکومت ایران در جنگ روسیه و اوکراین و ارسال پهپاد، موشک و تجهیزات نظامی برای روسیه جهت بکارگیری در جنگ علیه اوکراین، به موازات سیاست منزوی سازی روسیه توسط غرب، می‌تواند برای حکومت ایران از این حیث مشکل آفرین باشد.
به این معنا که آمریکا و تروئیکای اروپایی که تا کنون سرسختانه در مقابل تجاوزگری روسیه علیه اوکراین اقدام کرده‌اند، فرصت را غنیمت شمرده و انقضای تحریمهای موشکی حکومت ایران را خطری جدی‌تر برای اوکراین تلقی کرده و پیش از آن که تحریم‌ها در آبان منقضی شوند، دست به اقدامی از سنخ فعال سازی روند مکانیسم ماشه و برگرداندن تمامی ۶ قطعنامه‌ی پیشین شورای امنیت علیه حکومت ایران بزنند که ذیل آن تحریمهای موشکی حکومت ایران ابقاء شود.
برنامه اتمی ایران؛ تمدید تحریم تسلیحاتی یا مکانیسم ماشه؟
احتمال فعال سازی روند مکانیسم ماشه، احتمالی است که نه تنها نمی‌توان آن را نادیده گرفت، بلکه باید گفت احتمال بروز آن در حالی که کلیت مذاکرات برجام در هاله‌یی از ابهام است، اصلا دور از انتظار نیست.
این ترس و نگرانی از فعال سازی روند مکانیسم ماشه در اظهارات دیپلمات‌ها و مقامات حکومت ایران نیز دیده می‌شود.
از جمله فریدون مجلسی، یک تحلیل‌گر سیاست خارجی حکومت ایران اخیرا در اظهاراتی نگرانی خود را از احتمال فعال سازی روند مکانیسم ماشه بروز داده و به صراحت خطاب به دولت رئیسی و حکومت ولایت فقیه هشدار داده است که نگذارید مکانیسم ماشه علیه حکومت ایران فعال شود.
مجلسی با زیر علامت سوال بردن تحریم برخی مقامات انگلیس و اتحادیه اروپا توسط حکومت ایران و به سخره گرفتن این اقدام، نسبت به عواقب چنین اقدامات «ناسنجیده» حکومت ولایت فقیه انذار داده و افزوده است «متاسفانه نزدیک شدن خطر مکانیسم ماشه حس می‌شود و خطر اسنپ بک که تمام تحریمهای بین‌المللی ۶ قطعنامه‌ی دوران احمدی‌نژاد را برگرداند بیخ گوش ایران است».
وی مسیر کنونی حکومت ایران را مسیر «دورانی از انزوای کامل و افتادن در دام مکانیسم ماشه» توصیف کرده است.
وی این خطر را با بر شمردن نمودهای تشدید تضاد غرب با حکومت ایران، از جمله رسیدن زیردریایی آمریکا به تنگه‌ی هرمز برجسته کرده و نسبت به آن هشدار داده که «قوانین بین‌المللی و قطعنامه‌ها کاغذ پاره نیست… بازگشت مکانیسم ماشه محتمل است…»
مجلسی تنها مقام حکومت ایران نیست که در روزهای اخیر نسبت به خطر فعال شدن مکانیسم ماشه، پیش یا در آبان‌ماه هشدار داده است؛ کوروش احمدی، یک دیپلمات سابق حکومت ایران نیز، نسبت به فعال شدن روند مکانیسم ماشه هشدار داده است.
احمدی در پاسخ به این سوال که تا رسیدن سررسید آبان و زمان انقضای تحریمهای موشکی حکومت ایران، آیا کشورهای اروپایی مکانیسم ماشه را برای بازگشت تحریمهای شورای امنیت علیه حکومت ایران کلید خواهند زد یا نه؟ اعلام کرد که عواملی چون «افزایش حجم و درصد غنی‌سازی اورانیوم» در ماه‌های اخیر، ارسال پهپاد و تسلیحات به روسیه، باقی‌ماندن تضادهای فی مابین آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و حکومت ایران، از جمله عواملی است که ممکن است باعث شوند تروئیکای اروپایی روند مکانیسم ماشه را فعال سازند.
نگرانی‌های مهره‌‌های حکومت ایران و داده‌هایی که متقن به نظر می‌رسند در کنار احتمالات و گزینه‌هایی که ذکر شد این گزینه را منتفی نمی‌سازد که زمان باقی‌مانده تا آبان، هم برای حکومت ایران و هم برای کشورهای غربی زمانی سرنوشت‌ساز در مسئله حل و فصل برنامه‌ی هسته‌یی حکومت ایران می‌باشد.
